De grote werken van Harry Mulisch

Harry Mulisch is een auteur van naam. Samen met Gerard Reve en W.F. Hermans wordt hij tot de Grote Drie (musketiers?) van naoorlogse Nederlandse schrijvers gerekend. In 1946 verscheen het eerste verhaal van zijn hand, genaamd ‘De Kamer’. De debuutroman van Harry Mulisch, genaamd Archibald Strohalm, verscheen in 1951. Hiervoor won hij de Reina

Prinsen Geerligs-prijs. De ontdekking van de hemel is één van Mulisch’ bekendste werken. Deze roman is in verschillende talen vertaald en werd zowel nationaal als internationaal zeer goed ontvangen. In 2007 werd het boek zelfs uitgeroepen tot ‘beste Nederlandse roman aller tijden’.

Titel 1: Ik kan niet dood zijn

Eerste titel in het lijstje grote werken van Harry Mulisch is Ik kan niet dood zijn. Dit is niet een verhaal in de enge zin van het woord, maar juist een verzameling bespiegelingen, invallen, aforismen en observaties die Mulisch over een periode van 60 jaar in talloze schriftjes, blocnotes en losse hotelvelletjes opschreef. Het zijn de ‘ruwe bouwstenen’ waarmee hij zijn literaire kastelen wist op te zetten. Het is woordkunst in de meest zuivere zin van het woord. Hoe abstracter, hoe beter. Met zijn aantekeningen probeerde Mulisch de mysteriën van het leven één voor één te ontrafelen en beter te doorgronden. Op ieder goed antwoord volgde weer 100 nieuwe vragen. Dat is juist het mooie van spelen met taal en de realiteit.

Titel 2: Compositie van de wereld

Compositie van de wereld vervult een bijzondere rol in het oeuvre van Harry Mulisch. De auteur heeft namelijk meerdere decennia aan dit boek met filosofische strekking gewerkt. Het bleef echter lang onafgemaakt en in de schaduw van zijn literaire werk. Compositie van de wereld blijkt een volledig uitgewerkt systeem te zijn, gebaseerd op – wat hij noemde – de ‘primaire harmonie van het octaaf’. Mulisch onderbouwt zijn theorie met het rechtvaardigen van tegenspraken. Compositie van de wereld is uniek en een echte aanrader voor iedere fan van Mulisch en zijn lijn van denken. Voor iedere filosofiestudent en geïnteresseerde is er iets te ontdekken.

Titel 3: Siegfried

Siegfried is het verhaal van Rudolf Herter, een succesvol schrijver. Samen met zijn vrouw, Maria en zoontje, Marnix, brengt hij een bezoek aan Wenen, de stad waar zowel zijn vader als Adolf Hitler zijn geboren. Als hij een televisie-interview aflegt, ontspruit bij hem het idee voor het schrijven van een nieuwe roman: een verhaal waarin hij Hitler postuum een spiegel voorhoudt. Hiervoor gaat hij op ontdekking en komt hij dingen te weten over Hitler die niemand voor mogelijk heeft gehouden. Siegried is een verhaal waarin feit en fictie tot één onnavolgbare cluster samenkomen. Een verhaal waarin het onmogelijke mogelijk wordt. Rudolf Herter is een alter ego van de auteur en dat zorgt hier en daar voor messcherpe zelfspot.

Titel 4: De kamer

De kamer is het debuutverhaal van Harry Mulisch. Het werd gepubliceerd op 8 februari, in Elseviers Weekblad, jaargang 1947. Harry Mulisch was nadien zeer te spreken over zijn verhaal, niet alleen omdat het kwalitatief sterk was, maar vooral ook omdat het zijn eerste publicatie was en hem de kans gaf ‘zijn licht’ op de Nederlandse literatuurwereld te schijnen. Met De kamer zette Mulisch zich op de kaart: om die reden alleen al is het verhaal de moeite waard.

Titel 5: Vonk. Fragment.

Vonk. Fragment. kwam in de eerste helft van de jaren ’70 tot uitdrukking. Het verhaal wordt verteld door een engel, die een zogenaamde ‘zielevonk’ klaarstoomt voor zijn bestaan als mens op aarde. Het verhaal werd geïnspireerd door Mulisch eerste kind (1971). Het werd echter niet in één keer afgeschreven, maar een tijdlang op zij gelegd. Het bijzondere van dit werk is dat het twintig jaar stof heeft verzameld voordat het werd afgeschreven. De engel van toen speelde een centrale rol in wat later als ‘De ontdekking van de hemel’ bekend is komen te staan. Ook werd Vonk. Fragment. gefuseerd met Stenen Tafelen der Wet. Kortom: dit werk is een fusie van verschillende werken en invloeden. Een werk dat een inkijkje geeft in het hoofd van één van Neerlands grootste schrijver en de bloei van ideeen tot uitdrukking ziet komen.

Titel 6: De zaak 40/61

De zaak 40/61 is verschillende dingen ineen: het is een biografie van Duitser Adolf Eichmann, de ‘architect’ van de Naziconcentratiekampen. Het werk beschrijft ook de gruweldaden van de tweede wereldoorlogen, maar bovenal is het ooggetuigenverslag van de auteur zelf, die in 1961 het historische proces tegen Eichmann in Jeruzalem bijwoonde. Ook wordt de reis naar Berlijn beschreven, waar Mulisch een bezoek bracht aan de restanten van Adolf Eichmanns kantoor. Ook Auschwitz-Birkenau ontkomt niet aan het oog én de pen van de auteur. De zaak 40/61 is geen roman, maar een document, vanuit persoonlijke inzet en overtuiging geschreven. Het is één woord ‘heftig’, maar tegelijkertijd een document dat gelezen moet worden, juist door generaties die na de Tweede Wereldoorlog geboren zijn.

Titel 7: De ontdekking van de hemel

De ontdekking van de hemel is een titel die tot de verbeelding staat. In het werk staat de vraag centraal of de hemel niet meer dan een ‘organisatie’ is, die door de ontwikkelde en ‘vrije’ twintigste eeuwse mens opgerold en ontmanteld zal worden. In feite is het verhaal uit 1992 een totaalroman, waar zo’n beetje alle obsessies en thema’s uit Harry Mulischs werk samen worden gebracht. In totaal heeft De ontdekking van de hemel 65 hoofdstukken. Het boek is een monument, zowel een filosofische als een psychologische roman, evenals een zogenaamde ‘tijdroman’. Het is een verhaal waarin avonturen en ontwikkelingen centraal staan en de hoofdpersonen elkaar in hoog tempo opvolgen. Kortom: De ontdekking van de hemel is een overkoepelend mysterie dat meer vragen stelt dan het antwoorden kan geven en daarmee blijvend tot de verbeelding spreekt. Ook over honderd jaar zal het werk nog actueel zijn.

Titel 8: Voer voor psychologen

Voer voor psychologen verscheen in 1961. Het is een werk dat bestaat uit autobiografische notities, evenals memoires en aforismen, geschreven in de kloeke stijl van een onbetwiste grootmeester. Je zou kunnen zeggen dat deze klassieker het thema ‘het listige, maar o zo belangrijke lot om Harry Mulisch te zijn’. Het boek is een aanwinst voor de Nederlandse literatuur: grootspraak en zelfspot wisselen elkaar in rap tempo af. Weet jij het onderscheid te vinden?

Titel 9: Twee vrouwen

Twee vrouwen is het verhaal van Laura, die in Avignon femme fatale Sylvia tegen het lijf loopt en een relatie met haar begint. Laura reist af naar Nice om aldaar haar moeder ter aarde te leggen. Sylvia is, op haar beurt, door haar man verlaten vanwege haar onvermogen kinderen te baren. Hoewel Sylvia haar liefde voor Laura verklaart, gaat ze er al snel weer vandoor met de ex-echtgenoot van haar lover. Dit moderne lesbische liefdesverhaal zit boordevol mythologische verwijzingen naar onder meer de tragedies van Oedipus en Orpheus.

Titel 10: Het stenen bruidsbed

Het stenen bruidsbed is het verhaal van de Amerikaanse tandarts Norman Corinth, die voor een congres afreist naar Dresden, nu Oost-Duitsland. De Amerikaan en de stad voelen zich onmiskenbaar tot elkaar aangetrokken en houden elkaar in de greep. Corinth is namelijk zelf gedeeltelijk verantwoordelijk voor het noodlot van de stad in de Tweede Wereldoorlog.

Corinth was één van de piloten van de bommenwerpers die de stad gebombardeerd heeft. In Het stenen bruidsbed doolt Corinth twee dagen lang door de ruïnes van zijn stad en, op meesterlijk symbolische wijze, ook die van zijn eigen bestaan, dat door de gebeurtenissen ook in puin ligt.

De volledige bibliografie van Harry Mulisch via Wikipedia

  • Harry Mulisch, de minstreel van het Leidseplein (1962) – Leo Thuring
  • In gesprek met Harry Mulisch (1965) – Nol Gregoor
  • Ontmoetingen: Harry Mulisch (1969) – J. van Ham
  • Mulisch’ verhouding tot de vernietiging (1969) – H. Kaleis
  • Mulisch, naar ik veronderstel (1971) – J.H. Donner
  • Mis Mulisch! (1972) – Wim van Oosten
  • Jacht op de inktvis (1975) – J.H. Donner
  • Harry Mulisch. Informatie over leven en werk van Harry Mulisch (1976) – Jeroen Brouwers
  • Over “Het stenen bruidsbed” van Harry Mulisch (1977) – Helbertijn Schmitz-Küller
  • Omtrent “Het stenen bruidsbed” van Harry Mulisch (1978) – Marie Delleuse
  • Harry Mulisch, bibliografie (1979) – Marita Mathijsen
  • Van Mulisch’ Oude lucht. Een droomanalyse (1979) – J.H. Donner
  • De mythische formule, dertig gesprekken 1951-1981 (1981) – samenstelling Marita Mathijsen
  • Kritisch nabeeld, beschouwingen over het werk van Harry Mulisch (1982) – samenstelling Hans Dütting
  • Harry Mulisch. De Aanslag (1983) – Jan Heerze
  • Over “De aanslag” van Harry Mulisch (1985) – Frans C. de Rover
  • Harry Mulisch. Twee vrouwen (Analyse en samenvatting van literaire werken) (1986) – Ruud A.J. Kraaijeveld
  • De weg van het lachen, over het oeuvre van Harry Mulisch, proefschrift (1987) – Frans C. de Rover
  • De furie van het systeem, over het literaire werk van Harry Mulisch in de jaren vijftig (1988) – E.G.H.J. Kuipers
  • De sleutel in de kast. Over “Het stenen bruidsbed” van Harry Mulisch (1989 ) – J.A. Dautzenberg
  • De onderkant van het tapijt, Harry Mulisch en zijn oeuvre 1952-1992 (1992) – Mariëtte Haarsma, Erna Staal en Murk Salverda
  • De werken van Harry Mulisch. Bibliografie (1992) – Marita Mathijsen
  • De tuin der spiegels. Romans en verhalen van Harry Mulisch (1992) – P. Kralt
  • Harry Mulisch ontdekt. Over Harry Mulisch en “De ontdekking van de hemel” (1995) – Frans C. de Rover
  • Mulisch en de wetenschap. Naar aanleiding van “De ontdekking van de hemel” van Harry Mulisch (1995) – Wim Haan e.a.
  • Alles is altijd uit de Bijbel. Schriftuurlijke verwijzingen in “De ontdekking van de hemel” (1995) – Peter Henk Steenhuis
  • Onveranderlijk, veranderlijk, Harry Mulisch tussen literatuur, journalistiek, wetenschap en politiek in de jaren zestig en zeventig (1999) – Jos Buurlage
  • De Hond en de Duitse ziel (2002) – Christopher Buchwald
  • Mulisch toegesproken (toespraken voor Harry Mulisch) (2002) – diverse auteurs
  • Zijn getijdenboek (2002) – Onno Groen
  • Het voorbestemde toeval (2002) – Marita Mathijsen
  • Harry Mulisch, fel anti-nazi, maar sinds wanneer? (2005) – Dick Verkijk
  • Onsterfelijk leven (2007) – samenstelling Onno Blom
  • Jij bent de absolute harmonie: laudatie bij de tachtigste verjaardag van Harry Mulisch (2007) – Connie Palmen
  • Bestrijd het leed dat Mulisch heet: Propria Cures over een tachtigjarige (2007) – Lucas Ligtenberg en Bob Polak
  • Twee vrouwen en meer (2008)- Marita Mathijsen
  • De Bewondering (2008) – Ewald Vanvugt
  • Halfdoden en de hemel: experimenteel zelfonderzoek en surrealiteitsverlangen bij de jonge Harry Mulisch (2008) – Michel Dupuis
  • Profiel Harry Mulisch: een documentaire (2008) – Hans Dütting
  • Harry Mulisch, 1927-2010, een “documentaire” (2011) – Hans Dütting (bijgewerkte uitgave van Profiel Harry Mulisch: een documentaire uit 2008)
  • 64+1: De ontdekking van de hemel in 65 velden (2012) – Jan Timman
  • De hemel ontdekt, alles en minder over “De ontdekking van de hemel” van Harry Mulisch (2014) – Atte Jongstra
  • De Mulisch Mythe: Harry Mulisch: schrijver, intellectueel, icoon (2015) – Sander Bax
  • Telefoon voor de heer Mulisch en andere anekdotes over de beroemdste schrijver van Nederland (2015) – Stijn Aerden
  • Zijn eigen land (2016) – Robbert Ammerlaan
  • De ijdele façade. Over de ironische zelfvergroting van Harry Mulisch (2018) – Marc van Zoggel
  • De wondergrijsaard (2020) – Onno Blom